Tarikat mı?

Biliyorum, o gençlerin usulüdür, boşa zaman geçirmezler. Kahvede, parkta otururken, yolda yürürken, dolmuşta, otobüste seyahat ederken konuşurlar, tartışırlar. Herhangi bir konudur, özel seçimlik konular değildir. O anda nasıl olduysa, ne geldiyse, açılan konu ne ise odur konuştukları. Şehrin bir parçası, bir köprüsü, kesilen bir ağaç, yapılan dev bir gökdelen, hızlı giden tren, banliyö treninin gecikmesi, kahvede yapılan çayların kötülüğü, baştan savma hikâyeler, hecesi tutmayan hece şiirleri, aruza uymayan mısralar, kahramanı uygun olmayan romanlar, bir gazete makalesi, makaleyi yazan yazar, çok çeşitli ve daima değişen konular. Çoğu zaman seslerin yükseldiğine, birisinin sinirlenerek çıkıp gittiğine bile tanık olmuşluğum vardır.

O günkü tartışma konuları bir yazarın makalesinin başlığı olan ‘yarı tanrı’ idi. Hatta sadece yarı tanrı değil, ‘velayet-yarı tanrı’ koymuştu yazısının başlığını.

Mitolojik çağları hatırlatan bir başlık. İnsanların daha düşünebilme ve izah edebilme yetilerinin tam olarak olgunlaşmadığı dönemlere atıf. Hemen neredeyse 3000 sene evvele giden tarihlendirme. Nitekim yazısında başka bir yazardan alıntıladığı şu cümle ile vurgulamanın ilkel dönemlere götürüldüğü anlaşılır: “Fevkalâde vasıflarla donanmış bir ‘yarı tanrılar’ panteonu ile karşı karşıya..” .  Tarikat kelimesini kullanır yazar ve fakat sanırım tam da manasını bilmediği bir kelime. Kasabasında, etrafında gördüğü ve ‘tarikat’ ile ilişkilendirdiği bazı kişilerin hayat tarzlarının aslında İslami olamadığını gözleyerek bir sonuca ulaşmak ister. Kendi ilkel mağaralarından çıkamayan zavallı gölgelerin, kâinatı mağaradan ibaret görmeleri hali. Bir de ‘tasavvuf’ kelimesi vardır kullandığı. Hatta ‘tasavvuf’ ve ‘tarikat’ kelimelerini peş peşe kullanır. Ne alakası varsa! Sanırım yazar, tasavvufun tarikatlarla yaşamaya çalıştığını düşünmekte, ne dersiniz?

Parmak bastığın nokta sadece söz konusu yazar tarafından değil, konunun içinde olması gereken İlahiyatçılar, tarihçiler ve edebiyatçılar tarafından da böyle algılanmakta. Mesela Yazar’ın şu cümlesine bakınız: “Tarikatların geçmişteki örgütçülüğünün nasıl işe yaradığını tarihten biliyoruz. ‘Kolonizatör Türk Dervişleri’nin Anadolu’nun Türkleşmesindeki rolü tartışılamaz.” İşte, hata burada. Yesevi Hazretlerinin Anadolu’ya gönderdiği Dervişlerin bir tarikatın mensubu olarak, tarikat görevlileriymiş gibi anlatılması, kaldı ki, bu hatayı belki yüzlerce yazarda, akademik unvanlı onlarca yazarda görebiliriz. Sanıyorlar ki, tasavvuf, tarikattır. Heyhat!..

Mesela, 25 midir, tarikatların kapatılması? 1925 evet. Tekke ve zaviyelerin kapatılmasının derin manasını anlamadan, aslında bu konularda kalem oynatmak hatalara götürüyor. Hayallerindeki ama anlayamadıkları bir âlem hakkında konuşmak, yazmak hatanın başlangıcı.

‘Yarı tanrı’ diyerek hakaret etmek, doğru bir tespit olamaz. Mesela, bir evliya ismi söyleyiniz? Sorusuna verebileceği isimlerin hemen tamamı artık dünyada yaşamayanlardan olacaktır. Görevlerini tamamlamış ve göçmüş isimler olacaktır. Peki, artık gelmiyorlar mı? sanırım onlara göre gelmiyorlar. Bu dünya kendi haline bırakılmış ve nasıl akıyorsa akıp gidecek…

Tabi, anlayış ve algılayış böyle olunca kısır, gelişmesi mümkün olmayan, durağan bir dünyaya hapsedilerek yaşamak gibi bir şey… Zevksiz, tatsız.

Aslında bu sırada, Hz. Muhammed’in dünyayı terk edişinden sonra idareye gelen dört halife ve sonrasındaki 16 İmam hakkında da konuşmak gerek. Ama uzatmayalım derim ve şu soruyu sorarak kapatalım: - Niye 16 İmam? Devamı yok mudur? Bu kadarı kâfi.

“İlim adamlarının tarikatları masaya yatırmaları” isteniyor. Yatırsınlar. Biz de bir şeyler öğrenelim. Ama şunu bilerek yatırsınlar. Yunus Emre, Hz. Mevlâna, Hacı Bektaş-ı Velî Hazretleri, Hz. İbn-i Arabî, Geylanî Hazretleri’nin onların ağızlarındaki Tarikatlarla hiçbir alakaları yoktur. Dağın eteğine kadar varmış, dağı görüyor ve dağ hakkında anlatıyor. Daha zirvesine çıkmamış. Ahkâm kesmek böyle bir şeydir.

Henüz heceleri vurarak okumaya alışan bir kişiye ulu zatların eserlerini okumayı ve anlatmasını istemek doğru değildir. Daha dört işlemi öğrenen kişiye Kuantum Fiziği nasıl anlatılır?

Şu satırlara bakar mısınız: “Çevremiz ‘tarikat ehli’ diyemeyeceğim, ancak ‘tarikatçı’ diyebileceğim insanlarla dolu… Tavırlarını gördükçe ‘Din bu mu?’ diye soruyorsunuz ister istemez! Tarikat İslam’dan önce geliyor. Allah var ama -sümme haşa!- Allah’tan önce şeyh var”. Nasıl, tam da eleştiri konusunu kendisi anlatıyor Yazar. Çevresinde gördüğü bir takım zavallıların -tarikatçıların- halleriyle, tasavvufu anlamaya çalışıyorlar. Ne boş bir çaba!

Tartışma konusunun başka mecralara evrilmeden bırakılmasını istediler.

Söylenebilecek lafların tamamı da belki söylenmişti.

Birisi: aslında bu Yazar’a Sevgi, Gönül, Aşk, İnsan ve Allah kelimeleri üzerinde ödev verilmeli ve sonucunu da bize yazılı olarak vermesi istenmelidir. Tanıyanınız varsa iletebilir mi?

Tanıyan yoktu.

Vazgeçtiler.