Eski Bir Yayın Yönetmeninin Acıları

Yazının başlığındaki ‘acıları’ kelimesini, Goethe’den ödünç aldığımı sanmayınız, hırsızlama olarak değerlendirilebileceğini düşünerek, Fazlı Köksal’ın fikrini aldım, müsaadeyi o verdi.

“İstiyorum, sevgili dost, sana söz veriyorum, daha iyi olmak istiyorum. Yazgının bize sunduğu bir parça kötülüğü, hep yaptığım gibi, artık geviş getirip durmak istemiyorum; geçmişi geçmişte bırakmak ve şimdinin tadını çıkarmak istiyorum. Elbette, haklısın, kuzum, -niçin böyle yaratıldıklarını Tanrı bilir – ama insanlar, düşlem güçlerini, umursamaz şimdilerine katlanmaktan çok, geçmiş kötülüklerinin anılarını çağrıştırmak için böylesine zorlamasalardı, aralarındaki acılar daha ufak olurdu.” (Genç Werther’in acıları, Goethe, bölüm 1)

En zor konuların başında gelir, birkaç kırık fikir parçası ile büyük bir fikir denizinde yüzmeye kalkışmak. Coğrafya bilgisi ile mühendislik sorunlarını çözmeye çalışmak gibi. Bilmiyorum demek o kadar zor mudur ki, kendini zora sokarsın. Hem Avrupa kafası ve kültürüyle üretilmiş “Allah, iyi bir fikir midir?” sorusunu, başka vadilere ait bir düşünce sistemini, bizim vadimizde tartışmanın ne gibi faydası olacaktır?

Kafa karışıklığı, belki de depresif bir hal yaşadığı kendi ifadesinden çıkartılıyor ki, cümlesi şöyledir: “Dört gecedir kötü uyuyorum, sabah berbat bir ruh haliyle uyandım, dergi başucuma nasıl geldi hatırlamıyorum…” kolay değil tabii, takılıp kalmak çıkamamak dehlizden. Cevaplayamamak üzer insanı, oysa kendilerini, bulunmaz Hint kumaşı cinsinden, aranılan, müracaat edilen insan sınıfında sayarlar ya, her şeyi de bilirler, ona buna akıl verirler ya, sıkıntıları da bundandır. Bir dergide okunan bir makale, ya da bir kitaptan öğrenilen küçük tiratlarla başımıza filozof kesilirler. Bu tiplerin acıları pek büyüktür. Kendilerinin, konuyu bilmezliğini bilirler mi, sanmıyorum fakat anlatamazlar, söyleyemezler. Toplum içinde küçük düşeceklerini filan sanırlar. Bilmediğini bilmek mükemmeliyet derecesidir irfan ülkesinde.

Lafı, Ertuğrul Özkök’ün, Hürriyet, 22 Ocak tarihli yazısına getirecektim, başka mecralara dalmadan hemen geçiş yapalım. Pek sık yurt dışı geziye çıktıklarından, Paris’te aldığı bir derginin kapağında “Allah, iyi bir fikir midir?” sorusu varmış, yazısını da Birand’ın ölümü üzerine bu konuya hasretmiş.

Her bölümün sonunda da aynı soruyu sorar. Tekrarlarından da anlaşılır ki, arayışları korkularından, acılarındandır. Çırılçıplak soyunup ayna karşısında, bir şey görememek nasıl bir duygudur? Ya da, gördüğünün kendisi olup olmadığından emin olamamak? Kurtuluş için acılarından belki de, Umre seyahatine çıkmıştı. Yanında arkadaşları, aslında kılavuzları A. Hakan ve A. Bulaç. İlk hatası buydu esasen. Kılavuzunu seçememişti. Öyle bir duyguya kapıldım ki, Özkök, ogün bugündür korkuyor ve acılarını su yüzüne vuramamaktan bizar haldedir. Birand’ın ölüm günlerinin kafasına dank ettirdiği soruların, bir dergi kapağındaki soru cümleciğinden hareketle, kâbuslar yaratması gibi.

Sorgulama iyidir. Hepsinden iyisi de, soruların ve cevapların uyum içinde olmamasıdır. Arızayı kendi tespit eder insan. Hele eser kendisinin olunca. Uyumsuzluk gözle görülür hal aldığında da, yaptıklarına bakıp yırtar ve atar çöpe. Genç Werther nasıl söylemişti: “..artık geviş getirip durmak istemiyorum” bir yanlışlık var çünkü, soru ile cevap arasındaki uyumsuzluk aşikar, o halde “geçmişi geçmişte bırakmak ve şimdinin tadını çıkarmak istiyorum”. Yapılması gereken budur. Cevizin yeşil kabuğunu yalayıp duran ve ceviz yediğini anlatan ahmağın durumu, en iyisi cevizi atmak mıdır, kırmak mı? Doğrusu geçmişe sünger çekmek, “insanlar, düşlem güçlerini, umursamaz şimdilerine katlanmaktan çok, geçmiş kötülüklerinin anılarını çağrıştırmak için böylesine zorlamasalardı, aralarındaki acılar daha ufak olurdu.” İlahi Genç Werther, İki Yüz Elli yıl evvelden bugünün yazarına mesaj bırakmış adeta. Her debeleniş, batağa saplanmak için harcanan çaba olunca, geçmiş rüya resimlerde capcanlı duruyor olunca, ne şimdilerini yaşamak hatırlarına geliyor, ne de geçmişi unutmak.

Kafa ve kavram kargaşası; Hıristiyanlık alt yapısı, maddeci görüş açısı, sömürgeci iç hallerinden kaynaklanan fikir cümleciklerinin ifadeleri ile muazzam irfan deryasını, hikmet denizini anlamaya çalışmaktır. Ehli’nden şu cümleleri okuyalım: “-‘Allâh var gayrı yok!’ ki bunu beşer aklı havsalası kavrayamaz! Ancak, vahiy veya ilham ilmi – bilgisi olarak şuura yansır ve ‘seyir’ oluşur! Akıl, mantık, muhakeme adım atamaz burada! Fikir yürütenin yolu dalalet olur! Bu konunun tartışılması mümkün değildir! Tartışan ise, yalnızca cehli dillendirmek için var olandır!”.

Ne diyelim? Bilme, soru sormaya başlamakla mümkündür. Özkök, doğru yolda bence. Cevaplayamazsa da sormak, sorgulamak; şüphelerini açık edip, cevap aramaya koyulmak doğru bir yaklaşımdır.

Nuh Gönültaş bir cevap yazmış köşesinde. Hiç bahse değmez. Cahil bir köy imamının, cemaatine verebileceği vaaz tadında, kendi kibrini öne çıkaran önemsiz bir yazı.

Demek ki, beslenilen kaynakların gözden geçirilmesi ve değiştirilmesi gerekecek.

Biz, Ertuğrul Özkök’e beslenmelerini ‘Orhun’un kaynağı’ndan yapmasını salık veririz.

“O (şeytan) size ancak egonuzu kuvvetlendirecek fikir ve fiilleri, yalnızca helal olmayan bedensel zevkler için yaşamayı ve Allâh hakkında ilme dayanmayan şekilde hüküm vermenizi emreder.” (Bakara/169)